Pıhtı, kaza ve yaralanmalarda çok fazla kan kaybetmeyi ve kanın akmasını önleyen durumdur. Bu duruma tıp dilinde hemostaz adı verilir. Pıhtı, yarı katı kan kütlesi halinde veya jel şeklinde olabilir. Pıhtı, dolaşım ile uç damarların tıkanmasına sebep olabilmektedir. Her yıl kalıcı rahatsızlıklara ve binlerce insanın ölümüne neden olan pıhtı, her yaş grubunda görülebilmektedir. Özellikle de ilerleyen yaşlarda görülme olasılığı artarken, genetik hastalıklar ve dış etkenlere bağlı olarak da gelişme göstermektedir. Pıhtı genellikle toplardamarların hasar görmesi, toplardamarlardaki kan akışının yavaşlaması ve kanın pıhtılaşmaya olan yatkınlığının artması gibi temel faktörler sonucu ile gelişme göstermektedir.
Pıhtılaşma Sistemi
Pıhtılaşma sisteminin üç ana mekanizması vardır. Bunlar,
- Kanın akışkanlığı
- Damar çeperi
- Küçük hücreler (Trombosit)
Trombosit adı verilen küçük hücreler kemik iliğinden oluşur ve kanın pıhtılaşmasında temel faktörlerden birisidir. Damar duvarının bütünlüğü bozulduğunda, yani kanamalar olduğunda küçük hücre adı verilen trombositler o bölgeye doğru yönelerek, tıkaç görevi üstlenip kanama olan bölgeyi kapatmaya çalışır. Bu duruma ise primer hemostatik tıkaç denilir.
Kanın pıhtılaşmasında etkili olan trombositler yapışkan ve şekil değiştirici bir özelliğe sahiptir. Damarların zedelenmesi gibi durumlarda trombositler o bölgeye gelerek yapışkan özellikleri ile zedelenen damar çevresinde tıkaç oluştururlar. Kanamaların durdurulmasının en etkili yolu kanın pıhtılaşmasıdır. Pıhtılaşma mekanizması son derece karmaşık bir yapıya sahiptir.
Pıhtı Mekanizması
- Tromboplastin
- Protrombin
- Trombin
- Eriyen fibrinojen
- Erimeyen fibrinojen
- Pıhtı
Damarlarda kanamanın oluşması ile trombositlerden tromboplastin adı verilen bir madde açığa çıkarak, pıhtı mekanizması başlar. Tromboplastin aktif hale gelerek karaciğerlerde oluşan K vitamini olan Protombini kalsiyum iyonları yardımı ile trombine çevirir. Trombin de kan sitoplazmasındaki fibrinojeni fibrine dönüştürerek, bir fibrin liflerinden ağ oluşturur ve böylelikle pıhtı oluşumu gerçekleşmiş olur. Bu fibrin lifleri yapışkan özelliği sayesinde, oluşan zedelenen pıhtı damarının yerine yapışarak kanayan bölgeyi durdurur. Böylelikle pıhtılaşma gerçekleşmiş olur.
Pıhtı Belirtileri Nelerdir?
Pıhtı olan hastaların bazı kesiminde hiçbir ciddi belirti olmayacağı gibi bazı kesimlerde önemli sonuçlar doğurabilir. Pıhtının en belirgin ve yaygın şikâyetleri bacakta şişlik, ağrı, sıcaklık hissi, renk değişimidir. Bazen hasta şikâyetlerden ötürü yürüyemeyebilir. Aynı zamanda kan akışının durmasını sağlayan pıhtı, akciğer damarlarını tıkanması ile görülen risk, kalp yetmezliğinde, kanserde, doğum kontrol hapı kullananlarda ve aşırı kilolu insanlarda görülmektedir.
Pıhtı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Pıhtı tedavilerinin ilk ve temel amacı akciğer embolisi ve atan pıhtının tekrar gelişmesinin engellenmesidir. Diğer yandan ise hastanın bacağındaki şikâyetlerin aza indirgenmesi ve ileriki zamanlarda oluşabilecek toplardamar yetmezliğine engel olunmasıdır. Bu amaçlar için, günümüzde pıhtı engelleyici kanı incelten ilaçlar kullanmak ve varis çorabı giymektir.
